Współczesne fundacje i organizacje pozarządowe stają przed wyzwaniem znalezienia stabilnych i zrównoważonych źródeł finansowania, które pozwolą im skutecznie realizować swoją misję. Tradycyjne pozyskiwanie darowizn, choć ważne, często bywa niestabilne, czasochłonne i podatne na wahania koniunktury. Na szczęście istnieją alternatywne modele, które nie opierają się wyłącznie na proszeniu o wsparcie, lecz na tworzeniu wartości, partnerstwach oraz generowaniu własnych przychodów.
Poniżej przedstawiamy sprawdzone, realne i możliwe do wdrożenia źródła finansowania wraz z ich zaletami, ograniczeniami i wskazówkami praktycznymi.
Dotacje i granty, czyli fundamenty niezależności
Pozyskiwanie grantów to jedno z najczęściej wybieranych – zwłaszcza na początku działania organizacji – źródeł finansowania. W Polsce funkcjonuje wiele instytucji (np. Ministerstwo Kultury, Narodowy Instytut Wolności, samorządy, Fundusze Norweskie), które wspierają fundacje działające na rzecz dobra wspólnego.
Zalety: brak konieczności generowania zysku, jasne kryteria, często wysokie kwoty.
Ograniczenia: silna konkurencja, formalizm, ograniczony czas realizacji projektów.
Wskazówki:
- zidentyfikuj grantodawców, których misja pokrywa się z celami Twojej organizacji,
- inwestuj w rozwój kompetencji zespołu w zakresie pisania wniosków,
- unikaj uzależnienia wyłącznie od jednego źródła. Granty powinny być elementem większej strategii finansowej.
Przedsiębiorczość społeczna i działalność gospodarcza
W Polsce fundacje mogą legalnie prowadzić działalność gospodarczą, pod warunkiem, że dochód przeznaczany jest na cele statutowe. Popularne formy to m.in. prowadzenie kawiarni społecznych, sprzedaż produktów rękodzielniczych, szkolenia czy konsulting.
Zalety: stałe źródło przychodów, większa niezależność, możliwość rozwoju zespołu.
Ograniczenia: konieczność ponoszenia kosztów stałych, konkurencja rynkowa, ryzyko finansowe.
Więcej na temat ograniczeń w przedsiębiorczości społecznej możesz przeczytać w naszym artykule.
Wskazówki:
- rozpocznij od analizy zasobów: co unikalnego może zaoferować Twoja organizacja?,
- sprawdź możliwość założenia spółdzielni socjalnej lub przedsiębiorstwa społecznego (rejestr PES),
- zadbaj o rozdzielenie funkcji, gdyż misja społeczna nie może zostać zdominowana przez logikę zysku
Inwestycje społeczne i Program-Related Investments (PRI)
Choć nadal nowość w Polsce, inwestycje społeczne (impact investing) rozwijają się dynamicznie na świecie. Fundacje mogą stać się odbiorcą inwestycji od funduszy, które oczekują zarówno zwrotu finansowego, jak i wpływu społecznego.
Zalety: dostęp do kapitału zwrotnego, motywacja do mierzenia efektów.
Ograniczenia: mała dostępność w Polsce, wysokie wymagania w zakresie raportowania i planowania.
Wskazówki:
- przeanalizuj, czy Twój projekt generuje mierzalny wpływ społeczny (np. zatrudnienie osób wykluczonych, poprawa zdrowia),
- przygotuj plan finansowy z realistycznym modelem zwrotu (jeśli wymagany),
- monitoruj rynek: fundusze impactowe coraz częściej pojawiają się także w Europie Środkowo-Wschodniej.
“Współpraca z inwestorem społecznym to ogromna szansa na uniezależnienie finansowe – dzięki otrzymanemu wsparciu możemy szukać sposobów na tworzenie produktów, które nie tylko zapewnią nam dochód, ale też pozwolą realizować naszą misję.” – Paulina Wójtowicz, która korzystała z tej formy dofinansowania w ramach założonej przez nią Fundacji Hearty.
Idealnym przykładem funduszy, które działają w Polsce jest NESsT.
Partnerstwa strategiczne i sponsoring korporacyjny
Firmy szukają dziś projektów, które pomogą im realizować strategię CSR i ESG. Dobrze zaprojektowana współpraca może przynieść długofalowe korzyści obu stronom, bez klasycznego modelu „darowizna za logo”.
Zalety: stabilność, promocja działań fundacji, dostęp do know-how biznesowego.
Ograniczenia: zależność od wizerunku partnera, potrzeba profesjonalnej komunikacji.
Wskazówki:
- przygotuj propozycję wartości dla firmy: co zyska na współpracy z Tobą?,
- proponuj różne formy współpracy: sponsoring, kampanie produktowe, wolontariat pracowniczy,
- zadbaj o spójność misji, gdyż współpraca z kontrowersyjnymi markami może zaszkodzić reputacji fundacji.
W Social Movers Hub jesteśmy ekspertami w budowaniu skutecznych partnerstw: wyróżniamy się na rynku wiedzą na temat łączenia organizacji pozarządowych z biznesem. Chcesz zobaczyć, jak robić to skutecznie? Odwiedź nasz kanał na YouTube.
Fundusze wieczyste i dochody z inwestycji
Fundusze wieczyste (endowment funds) pozwalają na długoterminowe, pasywne finansowanie misji – z odsetek lub zysków inwestycyjnych od kapitału podstawowego. Choć w Polsce to wciąż rzadkość, niektóre fundacje już je tworzą (np. Fundusz Wieczysty Fundacji Batorego).
Zalety: trwałość, niezależność, odporność na kryzysy.
Ograniczenia: wymaga dużego kapitału początkowego, profesjonalnego zarządzania.
Wskazówki:
- zacznij od małego funduszu celowego i systematycznie zwiększaj jego wartość,
- stwórz jasne zasady inwestowania i korzystania z odsetek,
- zapewnij pełną transparentność, a to zwiększy zaufanie darczyńców i partnerów.
Zamówienia publiczne i kontrakty rządowe
Wiele instytucji publicznych zleca realizację usług społecznych zewnętrznym podmiotom: w tym fundacjom i stowarzyszeniom. To wartościowe, przewidywalne źródło przychodów.
Zalety: długoterminowe kontrakty, możliwość skalowania działań.
Ograniczenia: biurokracja, konieczność spełniania rygorystycznych wymagań formalnych.
Wskazówki:
- monitoruj Biuletyny Informacji Publicznej i portale przetargowe (np. BZP, TED),
- buduj kompetencje w zakresie przetargów, oczywiście to wymaga czasu i doświadczenia,
- rozważ współpracę z samorządami lokalnymi, są bardziej elastyczne niż administracja centralna.
Finansowanie fundacji bez darowizn to dziś nie tylko realna opcja, ale coraz częściej konieczność dla organizacji dążących do niezależności. Kluczem jest różnorodność źródeł przychodu i świadome zarządzanie ryzykiem.
Łączenie grantów, działalności gospodarczej, partnerstw z biznesem i kontraktów publicznych zwiększa stabilność, ale wymaga przejrzystości, wiarygodności i umiejętności mierzenia efektów. Przemyślana strategia finansowa pozwala fundacji nie tylko przetrwać, lecz także realnie się rozwijać, bez konieczności ciągłego proszenia o wsparcie.
FAQ:
Czy fundacja może legalnie prowadzić działalność gospodarczą?
Tak. Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą, pod warunkiem że jest to uwzględnione w jej statucie i zarejestrowane w KRS. Dochód z tej działalności musi być przeznaczany na realizację celów statutowych, a nie na zysk.
Czym różni się grant od darowizny?
Grant to środki przyznane na realizację konkretnego projektu lub celu, zwykle z obowiązkiem rozliczenia efektów i poszczególnych kategorii kosztów. Darowizna to dobrowolne wsparcie finansowe celów statutowych, bez tak dokładnie określonych wymogów związanych z rozliczaniem, choć również wymaga dokumentacji księgowej i zgodności z celami statutowymi organizacji.
Czy można całkowicie zrezygnować z darowizn?
W teorii tak, ale w praktyce warto traktować darowizny jako jedno z kilku źródeł finansowania. Celem nie musi być rezygnacja z darczyńców, ale uniezależnienie się od jednego źródła przychodów poprzez dywersyfikację i budowanie także innych, na przykład przedsiębiorczych źródeł.
